KAYISI ÜRETİMİ  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Türkiye Kayısı Üretimi Dünya yaş ve kuru kayısı üretiminde birinci sırada yer alan Türkiye, gerek kayısı gen kaynakları ve gerekse ekolojik şartlar nedeniyle büyük bir potansiyele sahiptir. Ülkemizde ağaç sayısı ve üretim miktarı sürekli artış göstermektedir. 1968 Yılında toplam 10 milyon civarında olan kayısı ve zerdali ağaç sayısı 1997 yılında 15 milyona yükselmiştir. Yaş kayısı üretimi ise 1968’de 131 bin ton, 1980’de 160 bin ton, 1992’de 350 bin ton ve 1997 yılında 255 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Son otuz yıl içerisinde kuru kayısı üretimi yaklaşık 11 kat artarak 6.750 tondan 74 bin tona yükselmiştir. Nitekim son istatistiklere göre Malatya’da kuru kayısı üretimi 1998 yılında 73.510 ton, 1999 yılında 39.541 ton olarak gerçekleşmiştir. Çizelgeden anlaşılacağı gibi Türkiye kayısı üretimi yıllara göre büyük dalgalanma göstermektedir. Ülkemiz kayısı üretiminde meydana gelen bu dalgalanmaların en önemli nedeni hiç kuşkusuz dünyanın birçok yerinde olduğu gibi ilkbahar geç donlarıdır. Türkiye’nin en önemli kayısı üretim merkezi Malatya’dır. Türkiye yaş kayısı üretiminin yaklaşık % 50’si bu İl tarafından sağlanmaktadır (Tablo 2). Gerek ağaç sayısı ve gerekse yaş ve kuru kayısı üretim miktarı ile Malatya sadece Türkiye’nin değil aslında dünyanın en önemli kayısı üretim merkezidir. İlde üretilen yaş kayısının yaklaşık % 90-95’i kurutularak ihraç edilmektedir. Kayısı üretimi yapılan diğer iller ise Erzincan, Kahramanmaraş, Kayseri, Elazığ, İçel, Konya, Ankara, Sivas ve Nevşehir’dir. Bu iller içerisinde Malatya, Erzincan, Elazığ, Nevşehir ve Niğde’de kurutmalık, diğer illerde ise sofralık amaca yönelik üretim yapılmaktadır. Son yıllarda Kahramanmaraş’ın Elbistan, Elazığ'ın Baskil, Sivas'ın Gürün ve Adıyaman'ın Gölbaşı ilçelerinde kuru kayısı üretimine yönelik çok sayıda kapama kayısı bahçesi kurulmuştur. Tablo 1. Yıllara Göre Türkiye’nin Kayısı Ağacı Sayısı, Yaş ve Kuru Kayısı Üretimi 1, 2, 3, 4, 5, 6
Tablo 2. Türkiye’nin Kayısı Ağacı Sayısı ve Yaş Kayısı Üretimi 7
7 Tarımsal Yapı ve Üretim 1999, 2000, 2001. DIE Yayınları Ankara. Türkiye’nin Kayısı Üretim Bölgeleri Türkiye'nin kayısı üretim merkezlerini yedi farklı bölgeye ayırabiliriz. Malatya Bölgesi Bugün Türkiye yaş kayısı üretiminin yaklaşık % 50’si, kuru kayısı üretiminin ise % 95’i Malatya İlinde yapılmaktadır. Üretilen kuru kayısının çok önemli bölümü ihraç edilmekte ve dünya kuru kayısı ticaretinin yaklaşık % 80-85’i Malatya'dan sağlanmaktadır. Bütün bunların haklı bir sonucu olarak Malatya İli kayısı ile anılmaya başlanmış, daha doğrusu Malatya ile kayısı özdeş iki kelime haline gelmiştir. Malatya bölgesinde çekirdeği tatlı olan ve aşılanmak suretiyle yetiştirilmiş kayısılara aşı, çekirdeği acı olan ve tohumdan yetiştirilmiş kayısılara ise zerdali veya hüdai denmektedir. Malatya’da 1970’li yıllarda toplam kayısı ağacı varlığının yaklaşık % 30’nu oluşturan zerdali ağaçları bugün 53 bin adet ile % 1’in altına düşmüştür. Yine 1970 yılında mevcut bir milyon kayısı ağacı son istatistik verilere göre 1998 yılında altı kat artarak 6.5 milyona ulaşmıştır. Son yıllarda kayısının ekonomik getirisinin artmasına paralel olarak Malatya’da kayısı bahçeleri uygun olmayan alanlara kaymıştır. Özellikle 2-3 yılda bir meydana gelen ilkbahar geç donlarından zarar gören Battalgazi, Yazıhan, Merkez ilçelerde çok yoğun kayısı fidanı dikimi yapılmaktadır. Engebesiz-düz arazi yapısına sahip olan bu üç ilçedeki kayısı ağaçları radyasyon donlarından sık sık zarar görmektedir. Buna karşılık engebeli arazilere sahip Darende, Kale ve Akçadağ ilçelerindeki kayısı ağaçları radyasyon donu bakımından daha az riske sahiptir. Fakat bu bölgelerdeki kayısı ağaçları ise daha az sıklıkta da olsa soğuk hava dalgası şeklinde meydana gelen donlardan zarar görmektedir. Malatya’da Yetiştirilen Kayısı Çeşitleri ve Üretim Alanları Bölgedeki kayısı bahçelerinin yaklaşık % 90-95'lik bölümü kurutmalık kayısı çeşitleri ile tesis edilmiştir. Yetiştirilen kayısı çeşitlerinin % 73’nü Hacıhaliloğlu, % 17’sini Kabaaşı, geriye kalan kısmı ise Soğancı, Hasanbey, Çataloğlu ve zerdali (% 1’den az) ağaçları oluşturmaktadır. Önemli kayısı üretim alanları Darende, Akçadağ, Battalgazi, Kale, Merkez, Yazıhan ve Hekimhan’dır. En erken hasat Kale’de yapılmakta, bunu Battalgazi, Merkez, Yazıhan, Akçadağ ve Darende izlemektedir. Kale ve Darende arasında hasat bakımından yaklaşık 20-25 günlük bir fark bulunmaktadır. Bölgede Temmuz ayı içerisinde olgunlaşan kayısı hasat edildikten sonra kükürt odalarında kükürtlenmekte ve kurutulmaktadır. Kurutulan kayısı boylanıp ambalajlandıktan sonra ihraç edilmektedir. Elazığ-Erzincan-Sivas Bölgesi Bölgede daha çok kuru kayısı üretimine yönelik yetiştiricilik yapılır. Elazığ’da Fırat Havzasına bakan Baskil İlçesinde önemli miktarda kayısı yetiştirilir. Üretilen kayısının yaklaşık % 50’si kurutularak Malatya'daki kayısı pazarında satılmaktadır. Hacıhaliloğlu ve Kabaaşı ilçenin en önemli kayısı çeşitleridir. Ağaç varlığının yaklaşık % 73'nü Hacıhaliloğlu, % 15'ni Kabaaşı, % 5'ni Hasanbey, ve geriye kalan % 8'ni ise Çöloğlu, Şekerpare ve Tokaloğlu çeşitleri teşkil etmektedir. Erzincan İlinde kayısı üretimi Merkez, Üzümlü, Kemaliye’de yoğunlaşmıştır. Yetiştirilen kayısılar sofralık ve kurutmalık olarak değerlendirilmektedir. Hasanbey, Aprikoz, Teberze ve zerdali kayısı varlığının önemli kısmını oluşturmaktadır. Sivas’taki kayısı ağaçları daha çok Gürün ve çevresinde yoğunlaşmıştır. Üretilen kayısının büyük çoğunluğu kurutmalık ve sofralık olarak değerlendirilmektedir. Kayısı ağaçlarının % 50’sini Şekerpare, % 25’ini Hacıhaliloğlu, % 15’ini ise Çöloğlu, Hasanbey, Kabaaşı ve zerdali oluşturmaktadır. Bu gruba Adıyaman’ın Gölbaşı ve Kahramanmaraş’ın Elbistan İlçeleri de dahil edilebilir. Özellikle Elbistan İlçesinde son on yıl içerisinde kuru kayısı üretimine yönelik çok sayıda kayısı bahçesi tesis edilmiştir. Son istatistiksel verilere göre İlçenin kayısı ağacı varlığı bir milyona yaklaşaşmıştır. Akdeniz Bölgesi Türkiye’nin en erken kayısı hasadı Akdeniz bölgesinde yapılmaktadır. Bölgenin en önemli kayısı üretim merkezi İçel’in Mut İlçesidir. Bu ilçede yetiştirilen sofralık kayısılar Mayıs ayının son haftasından itibaren hasat edilmeye başlanır. Antalya, Hatay ve Adana bölgenin diğer önemli kayısı üretim merkezleridir. Bölgede 20 Mayıstan itibaren hasat edilen turfanda kayısılar başta Ankara ve İstanbul gibi büyük tüketim merkezlerine gönderilmektedir. Bölgede yetiştirilen kayısı çeşitleri Sakıt, Septik, Mektep, Dörtyol, Mut, Şekerpare, Karacabey, Tokaloğlu’dur. Çukurova ve Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakülteleri ile Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü tarafından yurt dışından getirtilen sofralık kayısı çeşitleri ile Akdeniz bölgesine uyum gösteren kayısı çeşitlerinin belirlenmesi amacıyla bölgede son yıllarda birçok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalarda Precoce de Tyrinthe, Precoce de Colomer, Canino, Bebeco, Bulida, Priana, Beliana, Feriana, Sakıt 2, 07 K 14, Septik, Tokaloğlu, ve J. Foulon kayısı çeşitleri ümitvar bulunmuştur. Özellikle son yıllarda Tyrinthe çeşidi bölgede hızla yayılmaya başlamış ve bu kayısı çeşidi ile çok sayıda kapama kayısı bahçesi kurulmuştur. Bölge ilkbahar geç donları bakımından Ege bölgesi ile birlikte ülkemizin en güvenli bölgeleri olduğundan sofralık kayısı yetiştiriciliği için ideal yerlerdir. Bölgenin uygun ekolojik koşulları sayesinde burada yetiştirilen kayısılar İtalya, İspanya, Yunanistan ve Fransa’ya göre 15-20 gün daha erken derime gelmektedir. Ülkemizin sahip olduğu üretim potansiyeli Akdeniz ülkeleri içerisinde sadece Tunus ve bir ölçüde Cezayir’de vardır. Fakat bu ülkeler Türkiye ile rekabet edecek ne yeterli suya ne de uygun araziye sahiptir. Bu bakımdan Akdeniz ve Ege bölgesinde erkenci sofralık kayısı üretimine hız verilerek yapılacak iyi organizasyonla kuru kayısıda olduğu gibi yaş kayısı da ihraç edilerek önemli döviz girdisi sağlayabiliriz. Kars-Iğdır Bölgesi Aras vadisi boyunca Iğdır, Kağızman ve Tuzluca’yı içine alan bölgede önemli miktarda kayısı üretimi yapılmaktadır. Bölgede Mut kayısılarından sonra Haziran ayının son haftasında olgunlaşan Şalak çeşidi büyük tüketim merkezilerine gönderilmektedir. Çeşit önce Aras vadisinde sonra Iğdır ve Tuzluca’da, en son ise Kağızman’da hasat edilmektedir. Iğdır’daki kayısı ağacı varlığının % 85’ni Şalak, geriye kalan % 15’lik kısmını Ordubat, Teberze ve Teyvent (Ağerik) çeşitleri oluşturmaktadır. Üretilen kayısının büyük çoğunluğu sofralık olarak tüketilmekte veya büyük tüketim merkezlerine gönderilmektedir. Geriye kalan bölümü ise kurutulmakta, reçel, marmelat yapılmakta ve meyve suyu sanayisinde değerlendirilmektedir. Ege Bölgesi Akdeniz bölgesi gibi turfanda kayısı yetiştiriciliğine uygun bir bölgedir. Bölgede yetiştirilen en önemli kayısı çeşitleri Turfanda İzmir, Çiğli, Mektep ve Tokaloğlu’dur. Menemen Tarımsal Araştırmalar Enstitüsü tarafından yapılan adaptasyon çalışmalarında Fracasso, San Castrese, Precoce de Tyrinthe, Sakıt 2, Rouge de Rousillon, Palumella, Tardif Bordeneil ve Joubert Foulon bölge şartlarına uygun kayısı çeşitleri olarak belirlenmiştir. İç Anadolu Bölgesi Kayısı üretiminin yapıldığı Kayseri, Konya, Ankara, Kırşehir, Nevşehir, Niğde, Yozgat, Karaman ve Aksaray illerini kapsar. Ankara’daki kayısı çeşitlerin % 75'ni Şekerpare, % 15'ni Tokaloğlu, % 10'nu ise diğer kayısı çeşitleri (Alyanak, zerdali) oluşturur. Üretilen kayısının büyük çoğunluğu sofralık olarak tüketilmekte, reçel yapımında kullanılmakta veya kurutularak değerlendirilmektedir. Bölgedeki kayısı çeşitleri ilkbahar geç donlarından etkilenmekte ve ürün miktarını çoğu yıl ilkbahar geç donları tayin etmektedir. Bazı yıllar 2-3 yıl üst üste gelen ilkbahar geç donları önemli ürün kayıplarına yol açmaktadır. Nevşehir İlindeki kayısı çeşitlerinin % 60’nı İri Bitirgen, % 10’nu Tokaloğlu, % 10’nu Hacıhaliloğlu, ve % 10’luk bölümünü ise Şekerpare oluşturmaktadır. İlde üretilen kayısının % 85 gibi önemli bölümü kurutularak değerlendirilmekte, geriye kalan kısmı ise sofralık olarak tüketilmektedir. Marmara Bölgesi Bölgede yetiştirilen en önemli kayısı çeşitleri Şekerpare, Karacabey ve Ethembey'dir. Marmara bölgesinde kayısı yetiştiriciliğini sınırlayan en önemli iklim faktörü diğer bölgelerde olduğu gibi ilkbahar geç donlarıdır. Sakarya, Bursa ve Edirne bölgenin önemli kayısı üretim merkezleridir. Üretilen kayısı sofralık olarak tüketilmektedir. Dünya Kayısı Üretimi Bir sıcak mutedil iklim meyvesi olmasına karşılık, bugün Sibirya’nın soğuk, Kuzey Afrika’nın subtropik, Orta Asya’nın çöl, Çin ve Japonya’nın nemli iklim bölgelerinde yetişen çok sayıda kayısı türü ve çeşidine rastlamak mümkündür. Değişik iklim alanlarında yetişen fazla sayıda kayısı tür ve çeşidine rağmen dünya yaş kayısı üretimi hala çok düşük düzeydedir. 1950 Yılında 650 bin ton olan yaş kayısı üretimi, 1990’da 2.2 milyon tona ve 1998’de ise 2.7 milyon tona yükselmiştir. Bugün yaklaşık 400 bin hektar kayısı üretim alanında 2.0-2.6 milyon ton arasında yaş kayısı üretimi yapılmakta olup hektara verim 6.600 kilogramdır. Dünya nüfusu dikkate alındığında kişi başına düşen yaş kayısı miktarı yaklaşık yarım kilo gibi çok düşük düzeydedir. Günümüzde kayısı yetiştiriciliğinin yoğun olarak yapıldığı coğrafik alanlar Akdeniz ülkeleri ve Avrupa’dır. Bunların dışında Bağımsız Devletler Topluluğu, ABD, Çin, İran, Güney Afrika Cumhuriyeti , Avustralya, Arjantin, Şili, Fas ve Cezayir'de de önemli miktarlarda kayısı yetiştiriciliği yapılmaktadır. Önemli kayısı üreticisi ülkelerin yaş kayısı üretimleri tablo 3’de verilmiştir Kayısı üreticisi ülkeleri üretim eğilimlerine göre dört grupta toplamak mümkündür. Kayısı Üretimi Sürekli Artış Gösteren Ülkeler Bu gruba giren ülkelerin kayısı üretimleri sürekli artış göstermektedir. Bu ülkeler; Türkiye, İspanya, İtalya, Fransa, İran, Pakistan ve Bağımsız Devletler Topluluğudur. Tablo 3. Dünya Yaş Kayısı Üretimi (Bin Ton) 8
8 FAO Statistical Database, http://apps.fao.org/page/collections?subset=agriculture (Erişim Tarihi 17.6.2003) 9 Bağımsız Devletler Topluluğunun üretimine Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan, İspanya İspanya’nın yaş kayısı üretimi 130-200 bin ton arasındadır. Önemli kayısı üretim alanları Murcia, Valancia ve Zaragoza’dır. Murcia bölgesinde yetiştirilen kayısı çeşitlerinin % 80’ni Bulida, Valancia bölgesindeki çeşitlerin % 70’ni Canino, Zaragoza bölgesindeki çeşitlerin ise % 65’ni Paviot, % 27’sini Moniqui oluşturmaktadır. Üretilen kayısının büyük çoğunluğu sofralık olarak ihraç edilmekte, bir kısım kayısı ise konserve yapımında kullanılmaktadır. İspanya dünya yaş kayısı ihracatının yaklaşık % 18-20'lik bölümünü gerçekleştirmektedir. İspanyada meyve hasadı Mayıs ayının son haftası başlayıp 15-20 gün içerisinde sona ermektedir. İtalya Yaş kayısı üretimi 105-179 bin ton arasındadır. Kayısı üretiminin % 60’ı Naples-Campania, % 14’ü ise Emilia-Romagna bölgelerinde yapılmaktadır. Bu bölgelerde yetiştirilen önemli kayısı çeşitleri; Canino, Reale d’Imola, Palumella, San Castrese ve Cafona’dır. Üretilen kayısının büyük çoğunluğu sofralık olarak ihraç edilmekte olup dünya yaş kayısı ihracatının % 15-17'lik bölümü bu ülkeye aittir. Geriye kalan kısmı ise konserve ve diğer kayısı ürünlerin imalatında kullanılmaktadır. Meyve hasadı Haziran ayının birinci haftasında başlamakta, ülkenin iç kısmındaki vadi ve dağ yamaçlarında hasat Temmuz ayının son haftasına kadar devam etmektedir. Fransa Yaş kayısı üretimi 100-176 bin ton arasındadır. Rousillon (% 45), Haute Provence ve orta Rhone bölgeleri önemli kayısı üretim merkezleridir. Üretimi yapılan önemli kayısı çeşitleri; Polonais (% 37), Rouge du Rousillon (% 16), Bergeron (% 14), Jaubert (% 7), Hatif Colomer (% 7), Rouget de Sernhac (% 4) ve Canino’dur. Son yıllarda Fransa'da üretilen yaş kayısının önemli bölümü ihraç edilmeye başlanmış olup dünya yaş kayısı ticaretinin yaklaşık % 20-25'lik bölümü bu ülkeye aittir. İran Son yıllarda yaş kayısı üretiminde büyük bir artış meydana gelmiştir. Yıllara göre değişmekle birlikte İran'ın yaş kayısı üretimi 170-200 bin ton arasında değişmektedir. Kayısı üretimi Tahran şehri ve civarı, Azerbaycan (Tebriz), İsfahan ve Şiraz’da yoğunlaşmıştır. Zerdali, Teberze, Tokbam, Damavand, Malayer ve Lasgherdi yetiştiriciliği yapılan önemli kayısı çeşitleridir. Üretilen kayısının önemli bölümü kurutularak değerlendirilmekte, geriye kalan kısmı ise sofralık olarak tüketilmekte ve konserve yapımında kullanılmaktadır. Pakistan İran gibi Pakistan’ın da yaş kayısı üretimi son yıllarda büyük bir artış göstererek 1980’li yıllarda 40 bin ton olan üretim son yıllarda 200 bin tona ulaşmıştır. Pakistan’ın kayısı üretimi ile ilgili sağlıklı bilgiler bulunmamakla birlikte ülkede yetiştirilen önemli kayısı çeşitleri zerdali ve Şekerpare’dir. Üretilen kayısılar kurutmalık ve sofralık olarak değerlendirilmektedir. Bağımsız Devletler Topluluğu İran ve Pakistan gibi Bağımsız Devletler Topluluğunun kayısı üretimine ait güvenilir bilgiler bulunmamaktadır. FAO'nun tahminine göre Bağımsız Devletler Topluluğunun yaş kayısı üretimi 180-300 bin ton arasında değişmektedir. Özbekistan, Tacikistan ve Türkmenistan’da Akrori, Arzami, Hurmai, Subani, Isfarak, Kursadyk, Late Zaravshan çeşitleri, Ermenistan’da Erevani (Şalak) (% 50), Sateni (% 21), Spitak, Hosroveni çeşitleri, Dağıstan’da Krasnoşökiy ve Şindahlah (% 43), Hekobarş (% 32), Honobah (% 13), Musa (% 8) çeşitleri, Moldovya ve Ukrayna’da Krasnoşökiy (% 63), Krasnoşökiy Pozdniy (% 17), Krasniy Partizan (% 5) ve Nikitskiy çeşitleri yetiştirilmektedir. Üretilen kayısının büyük çoğunluğu sofralık olarak tüketilmekte, geriye kalan kısmı ise kurutularak veya işlenerek değerlendirilmektedir. Kayısı Üretimi Çok Az Artış Gösteren Ülkeler Bu gruptaki ülkelerin üretimleri çok az miktarda artış göstermektedir. Bu ülkeler; Romanya, Güney Afrika Cumhuriyeti, Suriye ve Fas’dır. Romanya Ülkenin güney-doğusundaki kayısı üretim merkezinde yıllık 20-50 bin ton arasında yaş kayısı üretimi yapılmaktadır. Umberto, Hungarian Best, Tumpurii de Arad, Mamaia, Sulmana, Selena ve Comandor ülkede yetiştirilen önemli kayısı çeşitleridir. Üretilen kayısının önemli kısmı sofralık olarak tüketilmekte, geriye kalan bir kısım kayısı ise konserve yapımında kullanılmaktadır. Güney Afrika Cumhuriyeti Yaş kayısı üretimi 50-72 bin ton arasındadır. Royal ve Bulida önemli kayısı çeşitleridir. Üretilen kayısının bir bölümü kurutulmakta, geriye kalan kısmı ise sofralık olarak tüketilmekte, konserve ve meyve suyu sanayisinde kullanılmaktadır. Suriye Yıllık yaş kayısı üretimi 30-83 bin ton arasında değişmektedir. Damas, Homs, Hama, Idleb, Alep, Al-Raka ve Al-Hassaka önemli kayısı üretim alanlarıdır. Zerdali, Balladi, Falik-Huby, Balladi Khashabi, Balladi Maouridi, Shahmy ve Canino yetiştirilen önemli kayısı çeşitleridir. Üretilen kayısının yarısı kurutulmakta kalan kısmı ise sofralık olarak tüketilmektedir. Fas Ülkenin en önemli kayısı üretim merkezleri olan Marakeş, Rabat ve Ajuda bölgelerinde 80-120 bin ton arasında yaş kayısı üretimi yapılmaktadır. Önemli kayısı çeşitleri Canino (% 90) ve Amor Leuch’dır. Üretilen kayısının bir kısmı kurutulmakta, geri kalan kısmı ise pasta imalatında kullanılmak üzere yarı işlenmiş ürün halinde ihraç edilmektedir. Meyve hasadı Mayıs ayının son haftası başlayıp Temmuz ortasına kadar devam etmektedir. Kayısı Üretiminde Artış Olmayan Ülkeler Bu gruptaki ülkelerin yaş kayısı üretimlerinde artış olmayıp sınırlı yıllık değişimlere sahiptir. Grupta yer alan ülkeler; Çin, Avustralya, Yugoslavya, Macaristan ve Cezayir’dir. Çin Kayısının anavatanı olan Çin’in kayısı üretimi ile ilgili pek fazla bilgi bulunmamakla birlikte yıllık yaş kayısı üretiminin 50-100 bin ton arasında değiştiği sanılmaktadır. Önemli kayısı üretim merkezleri; Şantung, Hopei ve Honan’dır. Yetiştirilen kayısı çeşitleri; Maj-Ho-Sin, Bak-Ta-Sin, Huang-Sin, Gluto-Lochak, Çu-İn-Sin, Kızıl Kumet, Tulaki, Manti-Urzuk, Konak Doraz, Şi-Sin, Isko-Dari’dir. Dünyanın en kalabalık nüfusuna sahip Çin’de üretilen kayısının sofralık, kurutmalık ve konservelik olarak değerlendirildiği sanılmaktadır. Avustralya Güney Avustralya ülkenin önemli kayısı üretim merkezi olup yıllık yaş kayısı üretimi 20-40 bin tondur. En fazla Moorpark, Trevatt, Goldrich, Morocco, Watkins, Rival ve Bulida çeşitleri yetiştirilmektedir. Üretilen yaş kayısının büyük çoğunluğu sofralık olarak tüketilmekte, geriye kalan kısmı ise kurutulmakta ve konserve yapımında kullanılmaktadır. Yugoslavya Yaş kayısı üretimi 10-30 bin ton arasındadır. Önemli kayısı üretim merkezleri Sırbistan, Voyvodina ve Makedonya’dır. Yetiştirilen kayısı çeşitleri % 75’lik pay ile Hungarian Best, Krupna Rana, Kecskemeter Rose ve Cacak’s Gold’dur. Üretilen kayısının önemli bölümü sofralık olarak tüketilmektedir. Macaristan Yıllık yaş kayısı üretimi 25 ile 50 bin ton arasındadır. Macaristan’ın kayısı üretimindeki dalgalanma ülkenin coğrafik konumu ile ilişkilidir. Cegled, Kecskemet, Transdanubian ve ülkenin kuzey bölgeleri önemli kayısı üretim merkezleridir. Hungarian Best (% 45), Cegledi Orias (% 19), Kecskemet Rose (% 13), Kecskei Rozsa (% 9), Cegledi Bibor (% 7), Cegledi Mamuth, Mandula ve Budapeşte yetiştirilen önemli Macar kayısı çeşitleridir. Üretilen kayısının çoğunluğu sofralık olarak tüketilmektedir. Cezayir Yıllık yaş kayısı üretimi 40-80 bin tondur. Önemli kayısı çeşitleri Canino ve Amour Leuch’dur. Üretilen kayısının çoğunluğu kurutularak değerlendirilmekte, geriye kalan kısmı sofralık, reçel ve marmelat yapımında kullanılmaktadır. Mayısın son haftası başlayan meyve hasadı Haziran ayının ortasına kadar devam etmektedir. Kayısı Üretimi Azalış Gösteren Ülkeler Bu grupta yer alan ABD, Yunanistan ve Bulgaristan’ın kayısı üretimlerinde azalış görülmektedir. Amerika Birleşik Devletleri Özellikle 1950-1975 yılları arasında dünya kayısı üretiminde birinci sırada yer alan ABD’nin üretimi 1975 yılından sonra azalmaya başlanmıştır. Yıllık yaş kayısı üretimi 55-139 bin ton arasındadır. Ülkenin en önemli kayısı üretim merkezi Kaliforniya Eyaletidir. Yetiştirilen önemli kayısı çeşitleri; Royal (% 41), Tilton (% 39) ve Patterson’dur. Ülkede üretilen kayısının % 15-20’lik bölümü sofralık olarak tüketilmekte, geriye kalan bölümü ise kurutulmakta, konserve ve reçel yapımında kullanılmakta, bir kısım kayısı ise dondurularak saklanmaktadır. Yunanistan Yıllık yaş kayısı üretimi yıllara göre değişmekle birlikte 38-82 bin tondur. Kayısı üretimi Poloponnesia (% 85) bölgesinde yoğunlaşmıştır. Yetiştirilen çeşitler Bebeco, (% 70), Tyrinthe (% 23) ve Luizet’dir. Üretilen kayısının büyük bölümünü yaş olarak ihraç etmekte geriye kalan kısmı ise kayısı şurubu ve konserve yapımında kullanılmaktadır. Bulgaristan Yıllık 10-25 bin ton yaş kayısı üretimine sahiptir. Üretilen kayısının büyük çoğunluğu sofralık olarak tüketilmekte, kayısı varlığının % 50’sini Hungarian Best, % 18’ni Silisterenska Rana, % 11’ni Krupna Rana ve Drjanovska Kasna çeşitleri teşkil etmektedir. Yukarıda anlatılan ülkelerin dışında diğer önemli kayısı üreticisi ülkeler; (üretim miktarlarına göre) Lübnan, Mısır, Afganistan, Irak, Arjantin, Şili, Tunus, Avusturya ve Hindistan'dır. Bu ülkelerin yaş kayısı üretimi 10 ile 60 bin ton arasında değişmektedir. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
14 Şubat 2011 Pazartesi
KAYISI ÜRETİMİ
Kaydol:
Kayıt Yorumları (Atom)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder