PAULOWNİA TÜRLERİNİN TÜRKİYE’YE ADAPTASYONU ve TANITILMASI ARAŞTIRMA PROJESİNİN

PAULOWNİA TÜRLERİNİN TÜRKİYE’YE ADAPTASYONU ve TANITILMASI ARAŞTIRMA PROJESİNİN

İLK DEĞERLENDİRME RAPORU


Dünya Bankasınca desteklenen “Tarımsal Araştırma Projesi” (TARP) kapsamında hazırlanan ve Türkiye’de uygulanacak ormancılık araştırmalarına temel olan Araştırma Master Planı”nda öncelikli Araştırma Program ve Projeleri arasında belirtilen “Bazı Paulownia Türlerinin Türkiye’ye Adaptasyonu ve Yaygınlaştırılması” adlı projeye 1998 yılında başlanmıştır. Projenin amacı Türkiye’de hangi şartlarda Paulownia ile endüstriyel odun üretimi yapılabileceğinin belirlenmesi ve yerli orman endüstrisinde ne derecede kullanılabileceğinin belirlenmesidir.

Proje kapsamında, Paulownia’nın anavatanı Çin Halk Cumhuriyeti'nde bulunan Çin Ormancılık Akademisi ve Pekin Ormancılık Üniversitesi ile yapılan bilimsel işbirliği sonucunda ülkemize uyum göstermesi mümkün olan türlere ve bu türlerin orijinlerine ait tohum materyali temin edilerek çalışmalara başlanmıştır.

Paulownia cinsinin P. tomentosa, P. elongata ve P. fortunei türlerine ait toplam 19 orijin ve bir Paulownia melezine ait tohumlardan elde edilen fidanlarla öncelikle İzmir-Torbalı Orman Fidanlığı’nda bir Gen Bankası ve Ege, Akdeniz, Karadeniz, Marmara ve GAP bölgelerinin 7 farklı ekolojik yöresinde istatistik değerlendirmelere uygun denemeler kurulmuştur. Bu denemelerde yapılan gözlemlerle elde edilen veriler değerlendirilmektedir.

Deneme alanlarının ilk aşama değerlendirmesine göre Paulownia ülkemiz şartlarında kereste elde etmek amacıyla yetiştirilmesi belli şartlarda mümkün görülmektedir. Bununla birlikte Paulownia’nın ekolojik isteklerinin ülkemizde tam olarak karşılayacak yetişme alanı bulunmadığı belirlenmiştir.

Paulownia anavatanı Çin’de yıllık 500-900 mm yağış alan bölgelerde yayılış göstermekte, fakat bu yağışın % 80’i vejetasyon döneminde gerçekleşmektedir. Killi - kumlu, derin, direnajı iyi ve alüviyal toprakları tercih eden Paulownia toprak reaksiyonunun (pH) 5-8,5 olduğu topraklarda yetişebilmektedir.

Deneme alanlarının kurulduğu bölgelerde yıllık yağış miktarları Paulownia için uygun olmasına karşılık vejetasyon dönemindeki yağışın yıllık yağışa oranı % 17-47 arasında değişmektedir. Ayrıca vejetasyon döneminde uygun ortalama sıcaklık Akdeniz Bölgesinde altı, Karadeniz Bölgesinde beş aydır. Deneme alanlarında toprak tipi birbirine benzer olmakla birlikte topraktaki kil oranının artmasıyla fidanların yaşama oranları düşmekte, çap ve boy gelişmeleri azalmaktadır.

Toprak ve iklim koşullarındaki yetersizliklerin yanısıra Paulownia fidanlarının ilk iki yılda yoğun bakıma gereksinimleri vardır. İlk yıl dikimden önce toprak işlemesi yapılmalı, en az 1 m derinliğinde açılan dikim çukurlarına fidanlar yeterli gübre ile birlikte dikilmelidir. Dikim tekniği diğer orman ağacı fidanlarından farklıdır. Ayrıca fidanların sulamasında karık sistemi uygulanmaktadır. Fidanlar 2 gövde yaşına ulaşana kadar rüzgar, hayvan ve insan zararlarına karşı hassastır. 2-5 yaşları arasındaki bireylerde don, rüzgar kırıkları, güneş yanıkları ve toprak drenajındaki sorunlara bağlı olan mantar zararı sonucu ölümler görülmüştür.

Budamalarda anavatanında uygulanan tekniklerle iki yaşlı bireylerde yapılan budama yeterli olurken ülkemizde her yıl budama yapılması gerekmektedir. Kaliteli kereste elde edilmesi için gövdenin budaksız olması istendiğinden Paulownia yetiştiriciliğinde budama işlemleri uygun aralıklarla ve yetiştirme süresince yapılması gerekecektir.

Ülkemizde en iyi çap ve boy gelişmesi kıyı Akdeniz Bölgesindeki alüvyal topraklara sahip tarım alanlarında kurulan deneme alanlarımızda görülmüştür. Beş yıllık yağış ortalaması 690 mm, yıllık yağışın % 34 ü vejetasyon süresinde olan bir bölgede kurulan deneme alanında beşinci yıl sonunda en fazla P. fortunei türünün Zhejiang-Lin'an orijininde 21 cm ortalama çap ve P. fortunei türünün Guangxi-Guilin orijininde10,8 m ortalama boy elde edilebilmiştir. Aynı bölgede yer alan beş yıllık yağış ortalaması 1232 mm, yıllık yağışın % 17 si vejetasyon süresinde olan bir yörede kurulan bir diğer deneme alanında beşinci yıl sonunda Anhui-Tongling orijinli P. fortunei 14,6 cm ortalama çap ve P. fortunei türünün Guizhou-Xinren orijininde 8,7 m ortalama boy elde edilebilmiştir.

Ege Bölgesinde 658 mm yıllık yağış alan ve bu yağışın % 17 sinin vejetasyon mevsiminde olan yörede kurulan denemede beş yıl sonunda P. tomentosa’nın Anhui-Tongling orijininde 15,6 cm ortalama çap, ortalama boy ise P.tomentosa’nın Shangdong-Chenwu orijininde 7,0 m olarak belirlenmiştir. GAP, Marmara ve Karadeniz Bölgelerinde kurulan denemelerde yaşama oranları düşük olduğundan Paulownia için bir değerlendirme yapılamamıştır.

Buna göre endüstriyel odun üretimi için gerekli olan 30-40 cm çap ve asgari 3-5 m boylu gövde elde edilebilmesi için Paulownia’nın beş yıllık idare süresi yetersizdir. Kerestelik odun elde edilmesi için hedeflenen idare süresinin belirlenebilmesi için mevcut deneme alanlarının daha uzun süre takip edilmesi gerekmektedir.

Ülkemizin yerli türlerinden kavakta aynı koşullarda daha yüksek odun hammaddesi elde edilebilmektedir. Özellikle Akdeniz Bölgesinde benzer koşullarda okaliptüsten alınacak verim daha fazladır. Kavak ülkemizde her yörede yetiştirilebilen bir tür ve pazar fiyatının belli olması nedeniyle üreticiler için öncelikle önerilmeli, Akdeniz bölgesinde yapılacak endüstriyel odun üretiminde okaliptüste ikinci derecede öneriler arasında yer almalıdır. Paulownia’nın odunu yerli odun endüstrisi tarafından henüz kullanılmadığından ülkemizde pazar fiyatı oluşmamıştır. Paulownia yetiştiriciliği pazar fiyatı oluşana kadar olan süreçte üreticilerce tarla sınırlarında, kanal boylarında galeri ağaçlandırmalarında, sınırlı olarak da tarımsal ürünlerle birlikte yapılmalıdır.

Dikim ve bakım masraflarının fazla olmasının yanısıra en küçük bir hatalı uygulamada fidan kayıplarının mümkün olması ve dış etkenlere karşı diğer türlerimizden kavak ve okaliptüse göre çok daha fazla hassas olması üreticilerce göz önünde bulundurulması gerekir.

Dünyadaki iklim değişiklikleri nedeniyle son yıllarda giderek azalan yıllık yağış miktarı dikkate alındığında tarım alanlarında vejetasyon süresince mutlaka sulanarak yapılması gereken Paulownia yetiştiriciliğinde ileriki yıllarda beklenen odun üretimi elde edilemeyebilir.

23 Ocak 2007

Can ACAR
EGE ORMANCILIK ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ
Mustafa Kemal Bulvarı No:75 Zeytinalan 35315 URLA/IZMIR-TURKEY
Tel:90-232-7663495 Fax:90-232-7663499