LCD'lerde Oyun Problemi: Refresh Rate
Başlığı okuyunca 'başına güneş geçmiş yazık' diyenleriniz olabilir. Öyle ya, LCD'de refresh rate yani tazeleme hızı olur mu hiç? Doğru, olmaz. LCD ve CRT yapı olarak çok farklı olduklarından, LCD'de tazeleme oranından söz edemiyoruz. CRT monitörlerde ekran, elektron tabancalarıyla sürekli yenilenir. Eğer bu yenilenme yeterince hızlı olmazsa, flicker denen titreme oluşur. Çok rahatsız edicidir. Genelde yüksek çözünürlükte rahatsız etmeye başlar. O yüzden 85Hz altında tazeleme oranlarına sahip monitörleri tercih etmeyiz.
LCD'de ise elektron tabancası yoktur. LCD'de ışık her zaman açıktır. Pikseller ekranda gösterilecek şeyin rengine göre biçim değiştirirler. CRT'de ekranda sürekli tazeleme yapılması gerekirken, LCD'de görüntü sürekli vardır. Tazelemek gerekmez. Ancak piksellerin ne kadar hızlı şekil değiştirdiği, görüntü kalitesine doğrudan etki eder. Bu yazıyı okuyanlardan kaçı 30ms 'response time' yani tepki süresi olan bir LCD kullandı bilmiyorum. Ama kullananlar varsa bugünün 8-2ms LCD'lerinin nasıl bir nimet olduğunu tecrübe etmişlerdir. Eğer tepki süresi yavaş bir monitörünüz varsa, hızlı hareket eden her şey, arkasında bir iz bırakır. Bunaghosting denir. CRT'deki tazeleme hızı gözün rahatsız olmasına sebep oluren, LCD'deki tepki süresi daha çok görüntü kalitesiyle ilgilidir.
LCD'lerdeki tepki süresi, CRT'deki tazeleme hızı gibidir diyebiliriz. Her iki cins monitörde de artık bu değerler sorun olmaktan çıktı. Konuyla ilgili daha fazla bilgiyi rehberimizde bulabilirsiniz. Pekiyi sorun ne?
V-Sync diye bir şey duydunuz mu?
Dikey senkronizasyon, ekran kartını, monitörün saniyede gösterebileceği kare oranına sabitlemek için kullanılan bir yöntem. Niye böyle bir şeye gerek olsun?
Bir CRT monitör 85Hz tazeleme yapabiliyorsa, saniyede 85 kare gösterebilir demektir. 85'in üzerine çıkarsak ne olur? Tearing dediğimiz yırtılma efekti meydana gelir. Aslında yırtılan bir şey yoktur. Sadece 85 karenin üzerine çıkıldığında, yeni kareleri, daha eskisi ekrandayken hemen üzerine gönderir. Bu yüzden karelerin biri bitmeden diğer başlar. Görüntü olarak da ekranda bu üst üste binme olayı çok net bir şekilde görülür. Ekranın yırtılmasına benzediği için de yırtılma efekti denir. Video ile bunu göstereceğim o yüzden kafanızda canlanmadıysa sorun değil.
Bu efekt yüksek kare saniye sunan ekran kartlarında kullanıcıyı rahatsız eder. O yüzden V-Sync denilen ve ekran kartının monitörü, tazeleme hızı kadar tazeleyebilmesini sağlayan bir yöntem vardır. Kontrolsüz akan yola lamba dikmek gibidir. Bu sayede 85Hz bir monitöre ekran kartı ancak 85FPS gönderebilir.
Yazımızın başlığı LCD olduğuna göre CRT'yi bir kenara bırakalım. LCD'lerde tazeleme oranı olmadığı halde Windows'ta ekran ayarlarına girince tazeleme hızı olduğunu mutlaka görmüşsünüzdür. Görmediyseniz de girip bakın. Çoğu monitör için bu değer 60Hz'dir. 60Hz Windows'un en düşük tazeleme hızıdır. Ayarlanmadığı sürece sistem 60Hz'de açılır. Zaten LCD'de 60Hz üzeri tazeleme oranlarını da ancak düşük çözünürlükte görüyoruz. 60Hz'de problem olmadan sisteminizi kullanırsınız ve görüntüde de en ufak sorun yaşamazsınız. Sonuçta LCD'de refresh kavramı yoktur.
Ancak donanım olarak LCD'ler tazeleme hızına sahip olmadıkları halde, hem işletim sistemi hem de ekran kartları CRT'lerdeki tazeleme sistemine göre çalışırlar. Bu sayede hem LCD hem de CRT monitörler sorunsuzca çalışıyor. LCD'nin çalışma mantığına özel bir sistem yok. Eskiden Windows altında OpenGL oyunları için kendimiz uğraşır ve 60Hz üzerinde çıkmaya çalışırdık. "Refresh rate fix" diye bir program kullanırdık. Zira Windows OpenGL altında yüksek tazeleme hızı desteği vermiyordu. Bahsettiğim LCD tazeleme hızı sorunu da bunun gibi kısmen yazılım kaynaklı. Linux ve türevlerinde de durumun aynı olduğunu tahmin ediyorum.
Fakat bir şekilde Windows'u daha yüksek tazeleme hızına zorlayabilseydik de sonuç istediğimiz gibi olmayacaktı. DVI bağlantı şeklinde yüksek çözünürlükte dual link bağlantı şeklinde 85Hz'e çıkılabiliyor. Tek linkte ise 60'ı geçmiyor. HDMI ise tek linkte 75Hz gönderebiliyor. Zaten 60Hz üzerine çıkılsa bile monitör 60Hz'de çalışacak şekilde üretildiyse, gelen sinyal ne olursa olsun 60Hz'de çalışmaya devam eder.
Uzun lafın kısası bu sorunu yazılımla aşamıyoruz. Donanımsal olarak elimizde 60Hz bir monitör varsa 60Hz kullanmak zorundayız.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder